“Doğal dil işleme nedir?” sorusuna; insanların kullandığı lisanların bilgisayarlar tarafından anlamlandırılmasını sağlayan makine öğrenimi teknolojisidir, şeklinde cevaplanabilir. Söz konusu teknolojide kuruluşların sahip olduğu metin mesajları, haber akışları, video/ ses dosyaları gibi çeşitli veriler otomatik olarak kayıt altına alınır. Bununla birlikte bilgisayarlar tarafından ilgili teknolojiyle işlenen dataların yorumlanması ve geri bildirim için kullanılması da mümkün olur.
Doğal Dil İşleme Tanımı
Doğal dil işleme kavramı İngiliz dilinde NLP kısaltmasıyla ifade edilirken “Natural Language Processing” olarak açıklanır. Doğal dil işleme süreçleri temelde makinelerle insanların sesli/görsel işaretleri arasında nasıl bir etkileşim olduğunun incelenmesini sağlar.
Söz konusu teknolojiyle birlikte Türkçe, Almanca, Fransızca, İngilizce gibi lisanların kurallı yapısının incelenmesi mümkün olur. Buna bağlı olarak makinelere doğal dil işleme yeteneği kazandırılarak ses, seslem, sözcük ve tümcelerin yeniden üretilmesi de desteklenir.
Doğal Dil İşlemenin Kullanıldığı Endüstriler
Doğal dil işleme teknolojisinden çeşitli iş süreçlerinde ve farklı sektörlerde yaygın olarak yararlanılır. Bu kapsamda NLP uygulamalarına yer verilen çalışma alanları aşağıdaki gibi örneklendirilebilir:
- Teknolojinin dünya genelinde yaygın olarak kullanıldığı sektörlerden biri finanstır. İlgili alanda ekonomik değişkenlerin incelenmesi ve hızlı bir şekilde yorumlanması amacıyla NLP tarafından sunulan verilere başvurulur. Buna ek olarak alım-satım faaliyetlerinin planlanması konusunda da doğal dil işleme teknolojisini bünyesinde barındıran yazılımlar kullanılır.
- NLP uygulamaları, müşteri portföylerinin düzenlenmesi için kurumsal belgelerle haber bültenlerinin özetlenmesinde de etkilidir.
- Doğal dil işleme teknolojisinin kullanıldığı alanlar arasında hukuk da öne çıkar. Örneğin; avukatlar önemli bir davaya hazırlanırken kapsamlı belgeleri incelemek amacıyla NLP yazılımlarından yararlanır. Bunun yanı sıra yasal keşif süreçlerinin otomatik verilerle desteklenmesi için doğal dil işleme teknolojisine ihtiyaç duyulur.
- Teknolojinin önemli rol oynadığı çalışma ortamlarından biri de müşteri hizmetleridir. Bu bağlamda özellikle büyük şirketlerin sohbet robotları ve sanal asistanlar aracılığıyla geri bildirim süreçlerini hızlandırması söz konusudur.
- Doğal dil işleme teknolojisinden yararlanılan alanlardan biri de sağlık hizmetleridir. Bu kapsamda elektronik tıbbi verilerin kayıt altına alınması ve analiz edilmesi kolaylaşır.
- Doğal dil işleme çalışmalarıyla desteklenen yazılımlar sigortacılık alanında da önemli yer tutar. Bu sayede çeşitli planların karşılaştırılması ve geliştirilmesi mümkün olur.
Türkçe doğal dil işleme çalışmaları da insan-bilgisayar etkileşimini üst düzeye taşıyarak birçok alanda kapsamlı çözümlemeler yapılmasını sağlar. Böylece müşteri hizmetleri, finans, sigortacılık gibi iş kollarının yanı sıra reklamcılık, bankacılık ve yayıncılık sektörlerinde de NLP teknolojisinden yararlanılır.
NLP Neden Önemlidir?
NLP teknolojisi, sürekli olarak gelişen ve karmaşık bir yapıya sahip olan insan lisanlarının bilgisayarlar tarafından anlamlandırılması bakımından önemlidir. Ek olarak ilgili alanda yürütülen çalışmalarla doğal dil işleme yapay zeka ve makine öğrenimi projeleri gelişmiş bir düzeye taşınır. Böylece bilgisayarların insanlara gerçekçi ve sezgisel geri bildirimler sunması desteklenir.
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte İngilizce, Almanca ve Türkçenin yanı sıra daha birçok dil ailesinin detaylı bir şekilde çözümlenmesi mümkün olur. Bu kapsamda insanlar tarafından kullanılan sesli ya da görsel işaretlerin sözdizimsel, biçimbilimsel ve semantik açıdan ele alınması kolaylaşır.
Makinelerin duygu analizi yapma ve bilgi çıkarma işlemlerini başarılı bir şekilde yürütmesi sayesinde NLP yazılımları birçok alanda verimli olarak kullanılabilir. Böylece sosyal medya gönderilerinden kişisel verilere varan çeşitli datalar titizlikle işlenir.
NLP Nasıl Çalışır?
“Doğal dil işleme nasıl yapılır?” sorusuna; söz konusu teknoloji, temel teknikler sözdizimsel ve anlambilimsel analiz olarak ikiye ayrılır, şeklinde yanıt verilebilir. Söz edilen kategoriler kapsamında çeşitlenen ve NLP teknolojisinin çalışma prensibini yansıtan önemli aşamalarsa genel olarak aşağıdaki gibidir:
- Doğal dil işlemenin ilk adımında metin analizi yer alır. Bu kapsamda sesli veya görsel girdilerin çözümlenmesi söz konusudur. Böylece metnin sözcüklere bölünmesi ya da kelime kökleri özelinde incelenmesi mümkün hale gelir.
- NLP uygulamalarından önemli yer tutan adımlardan biri de konuşmaların etiketlenmesidir. Bu çerçevede metnin detaylı bir şekilde tanımlanması amacıyla isim, fiil, sıfat gibi öğeler belirlenir.
- Doğal dil işleme sürecindeki diğer bir aşama ise tümce yapısının analiz edilmesiyle kelimeler arasındaki ilişkilerin saptanmasını içerir. Cümlenin özne ve nesne gibi farklı öğeleri tanımlanırken bir yandan da dilbilgisel roller çözümlenir.
- Çalışma prensibinde kritik rol oynayan aşamalardan biri de kelimelerin anlam ilişkilerinin saptanmasıdır. Bu sayede semantik çözümleme gerçekleştirilerek sözlü ya da yazılı girdilerin duygu ve niyet analizi yapılır.
- Doğal dil işleme sürecinin son aşaması yeniden üretme çalışmasıdır. Bu doğrultuda kullanıcı girdilerinin analizi tamamlanarak gerçekçi geri dönütler oluşturulur.
Yukarıda sıralanan temel adımlar, NLP’nin çalışma sisteminde insan kaynaklı verileri depolama ve çözümleme işlemlerinin önemli rol oynadığını yansıtır. Bu sayede makineler tarafından doğal ve sezgisel geri dönütler oluşturulabilir.
NLP Ön İşleme Tekniği Örneği
NLP yazılımlarının uygulama adımlarının başında yer alan ön işleme aşamasının tamamlanması için makinelere analiz yeteneği kazandırılır. Bilgisayarlarda söz konusu becerinin oluşturulması amacıyla da hesaplamalı dilbilim ve derin öğrenme gibi modeller kullanılır. İlgili teknolojide ön işleme uygulamasının nasıl tamamlandığını anlaşılır kılan örnekse aşağıdaki gibidir:
- Doğal dil işleme yazılımına saatçi sözcüğünü kök formuna indirgeme yeteneği kazandırılabilir.
- İlgili örnekte NLP teknolojisi saat kelimesiyle “-CI” yapım ekini birbirinden ayırır.
- Bu kapsamda doğal dil işleme yazılımı tarafından oluşturulan geri dönüt yalnızca aktarılan girdideki sözcüğün kökünü içerir.
Yukarıdaki örneğin yanı sıra metni belirteçlere ayırma ve etkisiz kelimeleri kaldırma gibi uygulamalar da ön işleme sürecine dahildir. Bu sayede NLP teknolojisi; arama motoru optimizasyonu, sanal robot ve akıllı asistan geliştirme çalışmalarında faydalı geri bildirimler sunma konusunda da işe yarar.
İlginizi çekecek makalemiz ”Ekip Çalışması Nedir? Faydaları Nelerdir?” incelemek için siteyi ziyaret edebilirsiniz.